امرزوه شهرها اگرچه باعث رفاه راحتی انسانها شده است،لیكن معضلات خاصی را نیز به دنبال داشته است،هرچه جمعیت انسان در شهرها اضافه شود،به همان نسبت مشكلات شهری نیز افزون كه خواهد شد ، مشكلات كه نهایتا سلامت جسمانی و روانی افراد را به طور مستقیم درمعرض خطر كرد می دهد ، زیرا افزایش جمعیت از یك طرف باعث افزایش ترافیك ، افزایش حجم زباله تولیدی و افزایش كار

فضای سبز و طراحی شهری

امرزوه مشهد اگرچه باعث رفاه راحتی انسانها شده است،لیكن معضلات خاصی را نیز به دنبال داشته است،هرچه جمعیت انسان در شهرها اضافه شود،به همان نسبت مشكلات شهری نیز افزون كه خواهد شد ، مشكلات كه نهایتا سلامت جسمانی و روانی افراد را به طور مستقیم درمعرض خطر كرد می دهد ، زیرا افزایش جمعیت از یك طرف باعث افزایش ترافیك ، افزایش حجم زباله تولیدی و افزایش كارگاههای صنعتی می كردواز طرف دیگر از بین رفتن جنگلها ، درختان و فضای سبز و بطور كلی عرصه های طبیعی را به دنبال خود خواهد كرد .

مسائل دسته اول باعث ایجاد انواع و اقسام آلودگیها نظیر آلودگی هوا،آب ، خاك وصوت می شود و مسائل و بام به تخریب محیط زیست خواهد انجامید.از این روست كه تك تك افراد ساكن در شهرها وظیفه قانونی و استانی دارند . كه برای حل نمودن معضلات زیست محیطی و بهتر ساختن محیط مشهد تلاش و كوشش نمایند .

بر اساس اصل پنجاه قانون اساس جمهوری اسلامی ایران .... حفاظت محیط زیست كه نسل امروز و سنگهای بعدی باید در آن حیات اجتماعی رو به رشد داشته باشند ، وظیفه عمومی تلقی می گردد .....

با توجه به این وظیفه مهم در این مجموعه سعی شده است با پرداختن به مقوله فضای سبز فرصتی را برای دوست داران فراهم آورده تا به یاری حق شاهد سرسبزی نقاطی از ن باشیم كه بر هر دلیل امكان فعالیت بایسته و چشمگیر آنها وجود نداشته است .

بخش I : آشنائی با فضای سبز

تعریف فضای سبز

برای دست یافتن به توصیف دقیقی درباره فضای سبز باید ابتدا به تبیین مفهوم بپردازیم .

فضا می تواند آنقدر تاریك و وسیع بنظر برسد كه احساس وجود بعد سوم را در ما از بین ببرد و یا چنان به چیزهایی داخل خود كیفیت دهد كه آنرا سه بعدی بنامیم .نمونه یك فضای دو بعدی ((صفحه )) و نمونه یك فضای سه بعدی یك ((جعبه)) است .اشیاء داخل دارای كیفیت خاصی هستند به عبارتی قابل درك هستند .

اگر فضای مورد نظر سبز باشد در حالت دو بعدی به ((سطح سبز )) معروف است ودرصورتیكه سه بعدی باشد به عنوان ((فضای سبز )) دسته بندی می گردد .سطوح سبز زمینهای هستند كه دارای پوشش های گیاهی كوتاه نظیر چمن و گیاهان پوشش هستند و معمولا بازده اكولوژیكی  آنها ناچیز است .

فضاهای سبز زمینهایی هستند كه با پوششهای گیاهی بلند نسبتا بلند مثل انواع درختان پوشیده شده اند .

جنگلها و باغات از این نوعند این فضاها توسط درختان دارای بعد و حجم شده و دارای بازده اكولوژیكی بسیار بالایی هستند .از این نظر به سطوح سبز ((فضای منفی )) و به فضاهای سبز ((فضاهای مثبت )) گفته می شود .

 

كاربری زمین از نظر پوشش گیاهی

كلیه اراضی كه در محدوده شهرها یا خارج از شهرها قرار دارد به دو دسته سطوح سبز و فضاهای سبز طبقه بندی می شود .

سطوح سبز بدو دسته شهرها و غیر مستقیم می شوند . سطوح  سبزی را كه دارای كاركردهای شهری هستند سطوح سبز شهری می نامیم مثل زمینهای بازی ورزشی چمن كاری شده آلیزها و لچكی های كوچك (شامل رمپ ها ، لوپ ها و رفورنها )كه با انواع گیاهان پوشش پوشیده شده اند سبز غیر شهری نیز خارج از محدوده شهرها هستند مانند واقع حاشیه شهرها .

قبضا هیچ كدام  از این سطوح عمل غبارگیری  ، كاهش آلودگیهای     با كاهش درجه حرارت و ... را در مقایسه با یك جنگل  داشته باشد .

فضاهای سبز را نیز می توان به دو دسته شهری و غیر شهری تقسیم نموده فضاهای سبز غیرشهری فضاهایی هستند كه كاركرد شهری ندارند . این فضاها یا طبیعی هستندمثل جنگلهای طبیعی حاشیه شهرها یا مصنوعی و دست سازنده مثل باغات و جنگلهای مصنوعی .البته بعلت توسعه های شهری ممكن است بعضی ازاین فضاها درباغهای شهری قرار گیرند لیكن از آنجاییكه كاركرد آنها خاص مراكز شهری نسبت در دسته بندی فضاهای سبز غیر شهری قرار می گیرند .

فضاهای سبز شهری خود به چهار دسته طبقه بندی می شوند :

1-فضاهای سبز عمومی:این دسته از فضاهای سبز فضاهای سبز شهری هستندكه كاركرد اجتماعی بسیار بالایی دارند . این فضاها برای استفاده عموم مردم در تمام سطوح و افشار طراحی و تجهیز كرده اند. نیمكتها ، عمودهای روشنائی ،آبخوریها ،سرویسهای بهداشتی ، معابر و ... از مولفه های فضاهای سبز عمومی به شمار می روند .از این فضاهای سبز معمولا به عنوان ((پارك )) و اخیرا به عنوان ((بوستان )) نام برده می شود .

فضای سبز عمومی = فضای سبز اجتماعی

2- فضاهای سبز نیمه عمومی : فضاهای سبزی كه دارای بازده اكولوژیكی هستند درحالیكه استفاده كنندگان ازآنها،نسبت به فضاهای سبز عمومی محدود ترند.محوطه های بیمارستانها،پارگانها،ادارات دولتی،هتلها، مارخانجات و ... جزء این دسته اند كه بازده اجتماعی زیادی ندارند .

3- فضاهای سبز خیابانی : درحقیقت نوعی از فضاهای سبز شهری هستند كه بطور معمولی درختكاری حاشیه ای خیابانها را تشكیل می دهند كه در حقیقت كه حامل پیاده رو و سواره واقع می كردند . فضاهای نسبتا كوچك میادین ، لچكی ها و آیلیزها ، رهپهاو لویها و ... نیز جزء این دسته اند .

4- فضاهای سبز خصوصی : در اصل شامل فضاهای سبز منازل ، ویلدها و باغات خصوصی واقع در شهرها است كه در افزایش توان اكولوژیكی شهرها بسیارحائزاهمیتند ولی درعین حال فاقد بازده اجتماعی هستند،چون استفاده كنندگان این اماكن اعضارا در حد یك یا چند خانواده اند .

تعریف  فضای سبز

حال كه با مفهوم انواع سطوح و فضاها آشنا شدیم لازم است به تعریف دقیقی از فضای سبز بپردازیم .

تعریف عامیانه : درحقیقت ساختن یك بخشی از طبیعت شهری را فضای سبز می گویند .

تعریف آكادمیك: بكارگیری اجزاء زنده شامل گیاه ، پرنده ، ماهی و ... و اجزاء و غیر زنده شامل سازه های معماری ، آب و ... با دست ورندی سه عامل رنگ ، شكل و سایت بطویكه  ما را به یكی از اهداف كه ممكن است زیبائی یا حل یك معضل زیست محیطی باشد برساند.

 

نقش فضای سبز واقعیت آن در زندگی شهری انسانها :

اهمیت دادن به نقش فضای سبز در زندگی انسانها و ایجاد علاقه بیشتر به درخت و كل چمن ضرورتی است كه مانع بروز نابودی شهرها بر اثر آلودگی هوا و محیط زیست انسانی می كرد ، بدین منظور به شناخت نقش های فضای سبز به شرح ذیل می پردازیم .

1- جذب  پرتوهای خورشید : دو بخش از پرتوهای خورشید به بدن انسان و جانوران دیگر تاثیرات زیادی دارند . بخش اول پرتوهای مادون مركز با طول موج بلند اثر گرما بازائی داشته و موجب سوزان بودن در عین حال به میزان زیادی توسط شاخ و برگ گیاهان وبطور كل فضای سبز جذب می كردند.بخش دوم پرتوهای ماوراء بنفش است كه به میزان كمتری جذب می شوند.احساس آرامشی را كه انسان درسایه و بویژه سایه یك درخت احساس می كند یك درخت احساس می كند تا حد زیادی مربوط به جذب این جانداران در برابر آفتاب سوزان به خوبی روشن می شود .

A

اسامی گونه های مقاوم و خوب درختان در برابر آلودگی هوا عبارتند از :

1- درخت عرعر با نام علمی      Ailan thus allissina

2- درخت ابریشم شب   با نام علمی     Albizzia a yulibrissin

3- درخت داغداخان با نام علمی        Celis avstrulis

4- درخت ژینگوبا نام علمی       Cin go

5- درخت ممكنولپای سفید با نام علمی     Magnolia grandifrova

6- درخت توست با نام علمی    Morus . alba

2- جذب گردو غبار هوا :

درختان به سبب پراكندگی شاخ و برگ خود بر تمام  سطوح ، همچون یك گردگیر بزرگ عمل می كنند . طی برسیهای بعمل آمده یك هكتار فضای سبز كه حدودا 200 اصله درخت درآن كاشته شده باشد تا 68 تن گردو غبار هوا را در هر بارندگی در خود جذب نموده است . كه این در صورتیكه است كه جذب این حجم ازآلودگیهای محیط هزینه بسیار بالایی را شامل می شود در صورتیكه درختان و بطور فضای سبز وجود نداشته باشد .

3- تولی : اكسیژن  هوا نقش اساسی را در فرایند تنفسی و سوخت و ساز درانسانها بعهده دارد.درمحیطهای شهری كه كمبود اكسیژن بسیار مشهود است مقدارزیادی ازآنان درطبیعت ازطریق فضای سبز تولیدمی گردد. كمبود اكسیژن عمدتا ازطریق تنفس انسانها ، كاركرد موتورهای اقتراقی اتومبیلها و صنعت و ... ایجاد می گردد . بر اساس مطالعات بعمل آمده تنها را چمنی كوتاه نشده (با ارتفاع بالایی ) می تواند به اندازه نیاز یك انسان در یك سال اكسیژن تولید كند . عمده این اكسیژن از طریق فرآیند فتوسنتز تولید می گردد .