مغالطات
بدین روى، اندیشمندان متعهد در هر عصرى بر آن شده‌اند تا با دقت در استدلال‌ها، مغالطات موجود در آنها را كشف و به صورت مستقل، درباره انواع مغالطات بحث نمایند. منطق‌دانان مسلمان نیز سعى نموده‌اند تا در صناعت مغالطه ـ و نیز صناعات دیگر ـ از مغالطه و انواع و شیوه‌هاى آن بحث كنند.
این نوشتار سعى دارد گزارشى اجمالى از مباحث مغالطه و انواع آن نزد اندیشمندان مسلمان بیان دارد و معتقد است: انواع مغالطات محدود به مقدار بیان شده به صورت اجمالى (13 نوع) نیست و با مراجعه تفصیلى و دقیق به كتب منطقى، روشن مى‌گردد كه منطق‌دانان مسلمان 310 قسم مغالطه را بیان داشته‌اند.
معناى «مغالطه»
«مغالطه» در لغت، به معناى سوق دادن دیگرى به اشتباه و نیز اشتباه‌كارى (خود فرد) است.اما در اصطلاح منطق، «مغالطه» نوعى قیاس است كه مواد آن شبیه مواد برهان یا مواد جدل، و صورت آن شبیه صورت قیاس منتج بوده و براى اثبات ادعایى و ابطال ادعایى دیگر اقامه مى‌شود.
در منطق، علاوه بر مباحث مربوط به هیأت استدلال، مباحثى نیز درباره مواد استدلال و قیاس در بخش انتهایى منطق، تحت عنوان «صناعات» خمس مطرح گردیده كه در آن از برهان، جدل، خطابه، شعر و مغالطه بحث شده و مقصود اصلى منطق‌دانان از این بحث، شناخت مواد گوناگون استدلال قیاس به صورت كلى است. در این بخش، مباحث مغالطه تحت عنوان «تبكیت مغالطى» ذكر شده است. از این‌رو، بجاست معناى دقیق «تبكیت» را از حیث لغت و اصطلاح منطق بیان نماییم:
«تبكیت» در لغت، به معناى زدن با شمشیر و عصا و نیز غلبه یافتن بر طرف مقابل به وسیله حجت است. اما مقصود از آن در اصطلاح منطق، هرگونه قیاسى است كه براى ابطال و نقض یك «وضع» بیان شود. (مراد از «وضع» رأیى است كه طرف مقابل به آن ملتزم است، اعم از اینكه به این رأى معتقد بوده یا اینكه صرفاً در مقام بحث، به آن ملتزم باشد، خواه مراد قیاس یقینى و صحیح باشد و یا غیر صحیح و باطل.) از این‌رو، تبكیت در منطق، هم شامل استدلال قیاسى صحیح مى‌شود و هم شامل استدلال قیاسى باطل، و بر این اساس، در صورتى كه مواد قیاس، حق و یقینى بوده و صورت آن نیز ذاتاً منتج باشد به چنین قیاسى «تبكیت برهانى» گفته مى‌شود. و در صورتى كه مواد قیاس از مشهودات بوده و صورت قیاس نیز ذاتاً منتج باشد به آن «تبكیت جدلى» اطلاق مى‌گردد.