رفتار مصرف کننده

یک مصرف کننده، شخص با خانواری است که کالاها و خدمات را به منظور ارضای خواسته ها و نیازهایش خریداری می کند و در بیشتر حالات مصرف کنندگان افرادی هستند که کالاها و خدمات را برای ارضای شخصی خود می خرند، مثل خرید یک بستنی یا یک اتومبیل

مطلوبیت

مصرف کنندگان در طول زندگی روزمره کالاها و خدمات متفاوتی را می خرند و نوع این کالاها و خدمات خریداری شده در طول زمان تغییر می کند. در اینجا این سوال مطرح می شود که با وجود تنوع کالاها و خدمات ارائه شده در اقتصاد، مصرف کنندگان چگونه تصمیم می گیرند که کدام کالا را خریداری کنند؟ به این سوال باید به مفهوم مطلوبیت که مبنای انتخاب مصرف کننده است توجه نمود.

مطلوبیت، ارضای خواسته ها و نیازهاست که از طریق مصرف کالاها و خدمات حاصل می شود. مصرف کنندگان، کالاها و خدمات را برای برآوردن نیازها و خواسته هایشان می خرند. برای مثال غذا برای برطرف کردن گرسنگی و مسکن برای حمایت در برابر محیط خریداری می شود. مطلوبیت در علم اقتصاد برای نشان دادن رضایتی که افراد از طریق مصرف کالاها بدست می آورند، استفاده می شود. بنابراین، لغات آسایش، رفاه و خرسندی معانی مشابهی را شامل می شوند.

به یاد داشته باشید که مطلوبیت از ارضای خواسته ها و نیازها حاصل می شود و از طرفی ممکن است که شما یک بستنی را بیشتر از واکسن فلج اطفال بخواهید، ولی نیاز شما به واکسن بیش از خواستن بستنی است. در این حالت مطلوبیت بدست آمده از واکسن بیشتر از مطلوبیت بدست آمده از بستنی است. از طرف دیگر مطلوبیت یک کالا فقط بر مبنای مفید بودن آن نیست. برای مثال یک چکش ممکن است بسیار مفید باشد، اما در یک روز گرم تابستانی شما مطلوبیت بیشتری از یک بستنی کسب می کنید. به طور خلاصه هم ارضای خواسته ها و هم ارضای نیازها برای کسب مطلوبیت مهم می باشند.

مطلوبیت کل و بیشینه کردن مطلوبیت

از آنجا که مطلوبیت از مصرف کالاها و خدمات حاصل می شود، بنابراین هر چه کالای بیشتری مصرف شود، مطلوبیت کل مصرف کننده بیشتر خواهد شد لذا مطلوبیت کل عبارتست از سط کل ارضای نیازها و خواسته ها از طریق مصرف کالاها و خدمات.

از نظر رفتار مصرف کننده، هدف به دست آوردن بالاترین سطح مطلوبیت کل ممکن است و در علم اقتصاد با این فرض مواجه هستیم که مصرف کنندگان طوری انتخاب می کنند که بیشترین مطلوبیت را بدست آورند. بیشینه کردن مطلوبیت، فرآیند کسب بیشترین سطح مطلوبیت از مصرف کالاها و خدمات است.

لذا هنگام یک انتخاب، بیشتر افراد مایلند که سطح مطلوبیت را افزایش دهند و هنگامی که مصرف کننده باید از بین دو کالا انتخاب کند، تا جایی که ممکن است، کالایی که مطلوبیت بیشتری ایجاد می نماید را انتخاب می کند.

جدول شماره 1 بیانگر سطوح مطلوبیت کل یک فرد است که ممکن است در ازای گذراندن یک روز در پارک بدست آورد. اگر هیچ ساعتی در پارک نماند مطلوبیت او صفر می باشد. اگر 1 ساعت در ساحل پارک بماند، مطلوبیت کل او 10 واحد می باشد و اگر 2 ساعت در پارک بماند مطلوبیت کل او 18 واحد می باشد. تا زمانیکه 5 ساعت در پارک بماند مطلوبیت کل او افزایش می یابد و اگر 6 ساعت یا بیشتر در پارک بماند سطح مطلوبیت کل او کاهش می یابد.

بنابراین اگر 5 ساعت در پارک بماند بالاترین سطح مطلوبیت برابر با 30 واحد را بدست می آورد. اگر ساعات کمتر یا بیشتری در پارک بماند سطح مطلوبیت کل او کاهش می یابد.

مطلوبیت کل	تعداد ساعات گذراندن در ساحل
0	0
10	1
18	2
24	3
28	4
30	5
28	6
24	7
18	8

جدول 1- سطح مطلوبیت کل فرضی برای تعداد ساعات ماندن در پارک

بیشینه سازی مطلوبیت محدود

مصرف کننده ممکن است برای بیشینه سازی مطلوبیت با محدودیت هائی مواجه باشد و نتواند حداکثر سطح مطلوبیت را بدست آورد.

فرض کنید این فرد در مثال فوق نتواند به میزان تعداد ساعاتی که بیشترین مطلوبیت را به او می دهد در پارک بماند. برای مثال ممکن است پارک بعد از 4 ساعت تعطیل شود و این مانع از دستیابی او برای رسیدن به ماکزیمم مطلوبیت می باشد یا ممکن است دوست او بخواهد فقط 2 ساعت در پارک بماند و آن فرد هم و این خود یک مانع دیگر برای او می باشد که نتواند به ماکزیمم مطلوبیت دست یابد. اما علت مهمتری که می توان ذکر نمود این است که اگر آن فرد مجبور باشد به ازای هر ساعت برای ماندن در پارک هزینه ای بپردازد ممکن است به  علت محدودیت درآمد، نتواند 5 ساعت در ساحل بماند. برای مثال اگر هزینه برابر با 2 واحد پول برای هر ساعت باشد و او فقط 6 واحد پول داشته باشد این مانع می شود که او  نتواند بیشتر از 3 ساعت در ساحل بماند. در واقع ترکیبی از درآمد و قیمت یک معیار برای مطالعه رفتار مصرف کننده و میزان تقاضا می باشد.