پاورپوینت تفکر سیستمی
در بحران مالی اخیر آمریکا محققین* معتقدند با وجود این که بنگاه های آمریکایی هر یک به شخصه ریسک خود را در بازار پوشش دادند اما کل بازار آمریکا دچار ریسک بالایی شد. به نظر شما علت این امر چیست؟ ایشان معتقدند که با وجود زیر-بهینه کردن (Sub-Optimize) ریسک در هر یک از بنگاه های آمریکایی اما ریسک کلی مقدار بالایی را داشت. علت این امر نیز مجددا در ارتباط بین بنگاه با هم در بازار کلی (سیستم) نهفته است. بر هم کنش موجود بین بنگاه سبب می شود که ریسک کلی بازار برابر مجموع ریسک تک تک بنگاه ها نشود. در این میان در رفتار بازار کلی خواصی ظاهر شونده (Emergent Properties) ایجاد می شود که از قبل با نگرش «کل برابر جمع ساده اجزاست» قابل پیش بینی نبود. این ویژگی ها در بسیاری از اوقات الگوی اصلی رفتاری سیستم را موجب می شود. *
نمک ها به عنوان مثال نمک طعام، از عناصری به شدت واکنش دهنده تشکیل می شوند. پس چرا خود نمک از لحاظ شیمیایی خنثی است؟ به عنوان مثال نمک طعام از سدیم که فلزی بسیار فعال و کلر که گازی فعال است تشکیل شده است. اگر به صورت جمع ساده به مجموع سدیم و کلر است نگاه کنیم نمک باید بسیار فعال باشد. اما وقتی این دو عنصر در مجموعه ای که با هم «مرتبط» هستند کنار هم قرار می گیرند «خاصیت ظاهر شونده» خنثی بودن را به عنوان رفتار کلی سیستم به نمایش می گذارند.
یکی از جملات شناخته شده در حوزه تئوری سیستم ها عبارت زیر است: «مجموع اجزا کل نمی شود» «Sum of the parts is not the whole» این جمله به این معناست که یکی از عوامل اصلی موفقیت یک مجموعه در راستای تحقق هدف «ارتباط مناسب» بین اجزا است. اگر بین اجزای یک سیستم ارتباط مناسبی باشد سبب می شود حاصل کار این مجموعه در کنار هم بیش از مجموع حاصل کار تک تک اجزا باشد. و در مقابل ارتباط نامناسب بین اجزا سبب می شود حاصل کار این مجموعه در کنار هم کمتر از مجموع حاصل کار تک تک اجزا باشد. بیان علمی این مسئله به این صورت است که: «بر هم کنش سازنده بین اجزا سبب بروز هم افزایی می شود و بر عکس»
J.DoyneFarmer is at the Santa Fe Institute, 1399 Hyde Park Road, Santa Fe, New Mexico 87501