جهان از تعداد بیشماری ذرات تقسیم ناپذیروتجزیه نشدنی تشكیل شده است این ذرات همان اتم های (زبان یونانی ) هستند كه خود دارای اشكال متفاوت میباشند اجسام مادی از اتمهای نسبتاً سنگین وارواح از اتمها ی سبك ساخته شده اند دراین مكتب پدیده های جهان نتیجه برخورد اتفاقی اتمها است و بر تعادل اتمها علت و غایتی متصور نمی باشد .
نظریه اتمی در قرون پس از میلاد تا قرن 15 در حوزه تفكرات پیروان زیادی نداشت وبعد از آن با تحولات فكری و فرهنگی احیا گردید و ابعاد جدیدی پیدا كرد كشف قوانین و پیشرفتهایی كه در علوم فیزیك و سیستمی و تغییراتی در جهان بینی اتمی ایجاد كرد و شاخه های جدید تجزیه گرایی و عنصر گرایی متولد شدند در نظریه تجزیه گرایی موجودیت را می توان به اجزایی تقسیم بندی كرد و از راه مطالعه اجزاء موجودیت اصل را شناسایی كرد. تفكرات عنصر گرایی نیز با تفكرات تجزیه گرایانه شباهتی نزدیك و زیاد داشت . در ادامه تحول مكتب اتمیسم جهان بینی مكانیستی یا جهان بینی مادی پا به عرصه هستی گذاشتند . در نگرش مكانیستی ماشین های حیاتی یا مكانیزمهای زنده همانند دستگاههای مكانیكی از قوانین فیزیك و شیمی پیروی می كنند به عبارت دیگر بین اشیاء زنده و اشیاء بی جان تفاوتی متصور نمی شوند در این دیدگاه ماشین ازاجزایی تشكیل می شود كه هر كدام دارای شكل و عملكردی هستند و كاركرد كل ماشین را می توان با شناخت رفتار هر كدام از اجزاء به شناخت اصل علت و معلولی از اركان اصلی جهان بینی مكانیستی بوده بر مبنای این اصل شناخت تمامی فرایند ها و پدیده ها در نهایت شناخت حلقه های این زنجیره منجر می شود . در مقابل این تفكرات پدیده ای پیچیده ارگانیكی قرار داشت آیا موجود زنده ماشین است یا فراتر از یك ماشین است آیا جوامع زنده بشری دارای قوانین متفاوتی از قوانین فیزیك هستند و تفكرات مكانیستی را تا مرز بطلان پیش برد .
-
1 كل بینی و ارگانیسم organism
این تفكر نیز تاریخچه ای طولانی دارد در این دیدگاه جهان مجموعه ای در هم و تصادفی از اتمها به شمار نمی رود بر عكس جهان و كلیه موجودات یك وحدت ارتباطی و ذاتی دارند به عبارت دیگر هستی قانون است و بر آنها قوانینی عمومی و جهان شمول حاكم است . اندیشه كل گرایانه در تاریخ فرهنگهای باستانی چین – هند – ایران و یونان ریشه های عمیقی دارد . در ادامه این تفكرات باورهای اعتقادبه سلسله مراتب وجود و سلسله مراتب قوانین وجود باورهای دیگر همراه شد . از نظر حكمای اسلامی جهان یك كل و یك موجودیت مرتبط می باشد آنها معتقدند كه ارتباط موجود جهان بر طبق سلسله مراتبی و در درجاتی صورت می گیرد .
2-بینش سیستمی
روند تكاملی علوم فیزیك نظریه های جدید نسبیت و كوانتوم همراه بود در فیزیك كلاسیك تمام فرآیند ها به ارتباط اتمیك ختم
می شد ولی در فیزیك جدید ضمن تأیید واقعیت وجود اتمها به كلیت پدیده ها نیز توجه شده است با تحولات جدید در علوم فیزیك و شیمی بشر به قلمروهای ناشناخته ای از اسرار جهان رسید . در علوم مادی كه در حصار جهان بینی مكانیستی محصور بوده است رها شده و به سوی اتحاد و ارتباط با شعب دیگر علوم گام بر می دارد و تفكر ارگانیستی را پایه گذاری كرد در این نظریه موجود زنده یك سیستم متعالی است كه یك پدیده پویاست و مادامی كه زنده است این پویندگی را از دست نمی دهد و آرامشی بنام تعادل استاتیكی وجود دارد و به طور مستمر در حال شدن است و برشدن های او اصولی حكم فرماست و تحت دو نیروی متضاد متحول می شوند این تفكر در علوم دیگری مانند روانشناسی ، جامعه شناسی و … تحولات عمده ای پدید آورده است . این نگرش زیربنای جهان بینی سیستمی است .پیشرفتهایی كه در سایر دانش ها حاصل شده به طور كلی در پیدایش بینش ها و روشهای جدید علوم انسانی تأثیر به سزایی داشته است . انسان و جوامع انسانی از دیدگاههای جدید سیستمهای باز هستند كه همانند سیستمهای متعالی دارای خواصی چون سلسله مراتب نظام قانونمندی و پویایی می باشد .
-
تفكر سیستمی
نگرش مكانیستی با ایجاد مكتب ارگانیسمی مورد انتقاد قرار گرفت برتا لنفی (von bertalanffy )معتقد بود كه یك ارگانیسم صرفاًیك مجموعه عناصر جداگانه نیست بلكه سیستمی است كه دارای نظام و كلیت می باشد به اعتقاد وی یك ارگانسیم را نمی توان باشناخت تفكر و روشهای معمول در مكاتب مكانیستی شناخت و باید طرز تفكر نوینی را برای شناخت موجودیت های ارگانیك اختراع كرد به عبارت دیگر ارگانیسم یك منظومه دینامیك كه از كلیّت و نظام فعالیت ذاتی برخوردار است و به اجزای موجودات به عنوان یك سیستم می نگرد پیشرفتهای عظیمی كه در زمینه علوم و تكنولوژی موجب تغییرات شگرف اجتماعی شد و مبنای تفكرات سیستماتیك را پایه گذاری كرد .
244