روش های تحقیق در روانشناسی در ابتدا باید اشاره كنیم به واسطه وسیع بودن دامه روانشناسی روش های تحقیقات آن تحقیقات دقیق آزمایشگاهی – بررسی های اجتماعی- مطالعات بالینی و درمانی- تجسسات تربیتی و آماری و همچنین بسیاری از مسائل اجتماعی- تربیتی- پزشكی و نظائر آنها را دربر می گیرند.
علیرغم روش به كار رفته غایت نهایی محقق جمع آوری اطلاعات درباره پدیده یا كیفیت مورد توجه او می باشد تا بر اساس آنها فرضیات و نظریات خود را تا حدود امكان تحقق بخشد.
پس از بررسی بسیاری از روش های تحقیق در روانشناسی ادواردز (1968) آنها را به چهار گروه اصلی تقسیم می كند كه عبارتند از:
-
روش مطالعه طبیعی
-
روش آزمایشی (تجربی)
-
روش بالینی (كلینیكی)
-
روش آماری.
این روش ها از نظر كسب اطلاعات و طبقه بندی آنها و همچنین مواردی كه برای استفاده به كار می روند و یا ارزش آنها از جهت توانایی تشخیص متفاوتند.
1- روش مشاهده طبیعی
روش های تحقیق در روانشناسی در روش مشاهده طبیعی تحقیق كننده صرفاً به مشاهده رفتار ارگانیزم می پردازد و هیچ گونه دخل و تصرفی انجام نمی دهد. گاهی مطالعه رفتار در محیط طبیعی و معمولی زندگی ارگانیزم و زمانی در شرایط آزمایشگاهی است. در هر حال مشاهده كننده باید سعی نماید وجودش سبب اختلال در رفتار طبیعی ارگانیزم نگردد و ادامه رفتار به كیفیت طبیعی ممكن شود. در مطالعه رفتار معمولی كودكان و بزرگسالان نیز رعایت این نكته لازم است. روانشناسی كه همراه خود دفتر یادداشت داشته كوچكترین تغییر در رفتار را ثبت می كند بدون تردید جلب نظر خواهد نمود و تغییری در رفتار و كردار و گفتار دیگران به وجود خواهد آورد.
مشاهدات طبیعی را می توان در صورتی كه در كمال دقت و بی نظری انجام شده باشند به شرایط مشابهی تعمیم داد زیرا رفتار طبیعی بوده مصنوعاً ایجاد نگردیده است. برای مشاهده رفتار وقت زیاد و دقت نظر لازم می باشد مثلاً اگر محققی بخواهد رفتار پرخاشگری را در كودكان ملاحظه كند باید ساعات متمادی را صرف مشاهده بازی آنها نموده با طرز برخورد اطفال را با یكدیگر مطالعه نماید تا بر اساس مشاهدات خودش قادر شود فرضیه ای را به اثبات رساند و از موردی به مورد دیگر تعمیم نظریه دهد. برخی اوقات رفتاری در شرایط طبیعی به وجود می آید ولی دیگر نظیر آن در مورد مشابهی دیده نخواهد شد. در این حال صرف وقت بیهوده و باطل بوده است.
روش های تحقیق در روانشناسی روش مشاهده طبیعی نمی تواند پاسخگوی علل ایجاد كننده رفتار باشد زیرا مشاهده كننده قادر به دخالت در عوامل موجد رفتار نیست. از این روی استفاده از این روش در كلیه تجسسات روانشناسی جایز نخواهد بود. با وصف این برخی از رفتارهای پیچیده را می توان به بهترین وجهی از این طریق مطالعه نمود. برای مثال الگوهای متشكل رفتارهای اجتماعی و گروهی را می توان ذكر كرد كه با هیچ روش دیگر امكان بررسی آنها وجود ندارد. یك مشاهده كننده دقیق می تواند روابط افراد یك اداره یا كارگاه را به خوبی تحقیق كند و به ماهیت مشكلات آنها پی ببرد.
110