سیستم های تولید انعطاف پذیر

در جهان صنعتی امروز، به تولید به عنوان یك سلاح رقابتی نگریسته می شود و سازمانهای تولیدی در محیطی قرار گرفته اند كه از ویژگیهای آن می توان به افزایش فشارهای رقابتی، تنوع در محصولات، تغییر در انتظارات اجتماعی و افزایش سطح توقع مشتریان اشاره كرد

 

سیستم های تولید انعطاف پذیر    Flexible manufacturing system

وضعیت به وجود آمده و تحولات صورت گرفته مذكور در حوزه فعالیتهای تولیدی، اگرچه خود حاصل به كارگیری گسترده و همه جانبه فناوریهای اطلاعاتی در این حوزه است، ولی در عین حال باعث توجه مضاعف سازمانها و شركتهای تولیدی به مقوله اطلاعات و فناوریهای مرتبط با آن شده است. این تحقیق با هدف تبیین موضوع فوق صورت گرفته است و سعی دارد تا نقش و تاثیر فناوری اطلاعات در وضعیت كنونی تولید و ساخت كالاها را به تصویر بكشد. اهمیت این بررسی از آنجا ناشی می شود كه چند سالی است در كشور، افزایش تعداد واحدهای تولیدی و به تبع آن تحقق نسبی فضای رقابتی باعث گردیده تا توجه تولیدكنندگان و شركتهای صنعتی به كیفیت محصولات، افزایش سهم بازار و مسئله صادرات معطوف گردد. از همین رو به نظر مــی رسد دانستن تحولات صورت گرفته در بخشهای تولیدی جوامع پیشرفته می تواند در تعیین و شناخت بهتر مسیری كه سازمانهای تولیدی و صنعتی كشور برای ارتقای توان رقابتی خود باید طی كنند موثر واقع شود. در این مقاله شرح داده خواهد شد كه چگونه توسعــه های اخیر در حوزه فناوری اطلاعات به ویژه هوش مصنوعی و سیستم های خبره، وضعیت تولید در جوامع صنعتی را دگرگون ساخته است.

 

تولید انعطاف‌پذیر

 

در پایان‌ قرن‌ بیستم‌ تولید انعطاف‌پذیر جای‌ خود را به‌ تولید انبوه‌ داده‌ است.

در عصر كنونی‌ با تغییر شیوه‌های‌ تولید، چهره‌ زندگی‌ دگوگون‌ خواهد شد.

تولید انعطاف‌پذیر فلسفه‌ای‌ متفاوت‌ دارد كه‌ در آن‌ رابطه‌ بین‌ قیمت، تعداد، كیفیت‌ و سود برقرار می‌گردد كه‌ با تفكرات‌ گذشته‌ متفاوت‌ است.

گفته‌ می‌شود مشكل‌ كمبود زمین‌ یكی‌ از دلایل‌ شكل‌گیری‌ سیستم‌ تولید انعطاف‌پذیر است.

توانایی‌ خلق‌ مزیت‌ نسبی‌ و رقابتی‌ در محیط‌ پویا و پرتحول‌ صنعت‌ امروزی‌ یك‌ ارزش‌ است.

تولید انعطاف‌پذیر سیاست‌ نسبتاً‌ جدیدی‌ است‌ كه‌ توسط‌ شركتهای‌ موفق‌ برای‌ توسعه‌ و افزایش‌ رقابت‌ به‌كار گرفته‌ می‌شود.

بااستفاده‌ از تولید انعطاف‌پذیر می‌توان‌ انواع‌ محصولات‌ متناسب‌ با نیاز مشتری‌ را تولید كرد.

كارگران‌ تنها زمانی‌ به‌ تولید انعطاف‌پذیر پاسخ‌ می‌دهند كه‌ نوعی‌ حس‌ تعهد دوجانبه‌ موجود باشد.

‌ ‌این‌ نكته‌ قابل‌ انكار نیست‌ كه‌ در هیچ‌ قرنی‌ حجم‌ تغییرات‌ و سرعت‌ تحول‌ در تمام‌ زمینه‌های‌ اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، و هنری‌ به‌شدت‌ این‌ قرن‌ نبوده‌ است.

‌ ‌در واقع‌ می‌توان‌ گفت‌ قرن‌ 20 قرنی‌ است‌ گسترده‌ بین‌ دوانقلاب، انقلابی‌ در آغاز قرن‌ و انقلابی‌ در پایان‌ آن.

‌ ‌انقلاب‌ آغازین‌ همانا ظهور تولید انبوه‌ و پایان‌گرفتن‌ تولید دستی‌ است‌ و انقلاب‌ پایانی‌ ظهور تولید انعطاف‌پذیر و خاتمه‌یافتن‌ عصر تولید انبوه‌ است. اكنون‌ جهان‌ در عصری‌ جدید به‌ سرمی‌برد، عصری‌ كه‌ در آن‌ دگرگونی‌ شیوه‌های‌ تولید محصولات‌ و ساخته‌های‌ بشر چهره‌ زندگی‌ را یكسره‌ دگرگون‌ خواهد كرد.

‌ ‌هنری‌ فورد و آلفرداسلون‌ مدیر جنرال‌موتورز معتقدند تولیدات‌ صنعتی‌ راه‌ را برای‌ ورود به‌ عصر تولید انبوه‌ هموار ساخت‌ و آی‌ جی‌ تویودا و تاای‌ چی‌او هنو در شركت‌ تویوتا پیشگام‌ تولید انعطاف‌پذیر شدند.

‌ ‌این‌ مقاله‌ به‌دنبال‌ آن‌ است‌ كه‌ بیان‌ كند تولید انعطاف‌پذیر و كاركرد آن‌ چیست‌ و چگونه‌ می‌توان‌ آن‌ را به‌ تمام‌ گوشه‌ و كنار جهان‌ برد، به‌گونه‌ای‌ كه‌ همگان‌ از آن‌ منتفع‌ شوند. تولید انعطاف‌پذیر چیست؟ شاید بهترین‌ راه‌ برای‌ تبیین‌ این‌ سیستم‌ مقایسه‌ آن‌ با تولید دستی‌ و تولید انبوه‌ است.

‌ ‌یك‌ تولیدگر دستی‌ از كارگران‌ بسیار ماهر و ابزارهای‌ ساده‌ اما انعطاف‌پذیر استفاده‌ می‌كند تا دقیقاً‌ آنچه‌ را كه‌ مشتری‌ می‌خواهد بسازد. در مجموع‌ مشخصات‌ تولید دستی‌ از این‌ قرار است:

O وجود نیروی‌ كاری‌ كه‌ در طراحی، ماشین‌ كاری‌ و اندازه‌كردن‌ مهارت‌ داشته‌ باشد؛

O وجود سازماندهی‌ غیرمتمركز؛

O به‌كارگیری‌ ماشین‌آلات‌ چندمنظوره؛

O حجم‌ بسیار پایین‌ تولید.

‌ ‌تولیدگر انبوه‌ در طراحی‌ محصولات‌ از متخصصان‌ استفاده‌ می‌كند اما این‌ محصولات‌ توسط‌ كارگران‌ نیمه‌ماهر و ماهر ساخته‌ می‌شود. این‌ محصولات‌ در حجم‌ بسیار تولید می‌شود. در این‌ سیستم‌ تولیدگر به‌منظور افزایش‌ كارایی‌ و كاهش‌ قیمت‌ از ایجاد هرنوع‌ نوآوری‌ جلوگیری‌ می‌كند و این‌ امر به‌دلیل‌ وجود روشهای‌ كاری‌ یكسان، محیط‌ كاری‌ را برای‌ كاركنان‌ ملال‌آور و فاقد روح‌ می‌گرداند.

‌ ‌در مقابل‌ تولید انعطاف‌پذیر مزایای‌ تولید دستی‌ و تولید انبوه‌ را با یكدیگر تلفیق‌ كرده‌ و از قیمت‌ بالای‌ اولی‌ و انعطاف‌ناپذیری‌ دومی‌ اجتناب‌ می‌كند. بنابراین‌ تولیدگر انعطاف‌پذیر برای‌ تولید محصولات‌ بسیار متنوع، افرادی‌ را از همه‌ سطوح‌ سازمانی‌ و با مهارتهای‌ مختلف‌ گردآورده‌ و به‌صورت‌ گروهی‌ به‌كار می‌گیرد، و نیز از ماشین‌آلاتی‌ استفاده‌ می‌كند كه‌ هم‌ به‌طور فزاینده‌ خودكار هستند و هم‌ بسیار انعطاف‌پذیر. در تولید انعطاف‌پذیر در مقایسه‌ با تولید انبوه، همه‌ چیز را به‌میزان‌ كمتر مورد استفاده‌ قرار می‌دهند. یعنی‌ نیروی‌ انسانی‌ موجود، فضای‌ لازم‌ برای‌ تولید، سرمایه‌ای‌ كه‌ صرف‌ ابزارآلات‌ می‌شود. نیروی‌ مهندسی‌ لازم‌ برای‌ به‌وجودآوردن‌ محصول‌ جدید و زمان‌ مورد نیاز برای‌ ساخت‌ محصول‌ جدید، همه‌ و همه‌ را به‌مراتب‌ تقلیل‌ می‌دهد. همچنین‌ میزان‌ موجودی‌ موردنیاز به‌ مقدار معتنابهی‌ كمتر می‌شود.

‌ ‌اساساً‌ تولید انعطاف‌پذیر فلسفه‌ای‌ متفاوت‌ دارد كه‌ در آن‌ رابطه‌ای‌ بین‌ قیمت، تعداد، كیفیت، سود برقرار می‌گردد، كه‌ با تفكرات‌ گذشته‌ متفاوت‌ است. طبق‌ نظر مدیران‌ سنتی‌ رابطه‌ زیر بین‌ سود، مقدار قیمت‌ و هزینه‌ وجود دارد:

=R سود=P قیمت‌=C هزینه‌=Q تعداد

R = Q(P-C)

‌ ‌به‌نظر مدیران، تعداد محصولات‌ فروخته‌ شده، قیمت‌ فروش‌ و هزینه‌ سه‌ عاملی‌ هستند كه‌ به‌طور مستقل‌ می‌توان‌ آنها را كنترل‌ كرد. در سیستم‌ تولید انبوه، مدیران‌ می‌خواستند با بالابردن‌ حجم‌ تولید، هزینه‌ها را كاهش‌ دهند. روش‌ تولید انعطاف‌پذیر، تفكر دیگری‌ است؛ برخلاف‌ تفكر تولید انبوه‌ كه‌ محصول‌ با كیفیت‌ را گرانتر می‌داند، تولید انعطاف‌پذیر بر این‌ اساس‌ كار می‌كنند كه‌ محصول‌ با كیفیت، لزوماً‌ با هزینه‌های‌ بالا تولید نمی‌شود.

‌ ‌در یك‌ تحقیق‌ كلارك‌ و فوجی‌ موتو در مورد شیوه‌های‌ تولید انبوه‌ و انعطاف‌پذیر به‌ چهار تفاوت‌ اصلی‌ بین‌ این‌ دو شیوه‌ تولید رسیدند. این‌ چهار تفاوت‌ عبارتند از: 1 - تفاوت‌ در شیوه‌ رهبری‌ 2 - كار گروهی‌ 3 - ارتباط‌ با دیگران‌ 4 - تكوین‌ همزمان.

در این‌ چهار مورد است‌ كه‌ اعمال‌ شیوه‌های‌ انعطاف‌پذیر به‌كار سرعت‌ می‌بخشد و از میزان‌ نیروی‌ كار می‌كاهد.