بررسی فقهی واژه کفر در مذاهب اسلامی

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                                      صفحه

چکیده ........................................................................................................................ 1

مقدمه ........................................................................................................................ 2

فصل اول : کلیات تحقیق.................................................................................................... 4

1-1 بیان مسئله : ........................................................................................................... 5

1-2 اهمیت و ضرورت انجام تحقیق : ................................................................................... 7

1-3 اهداف تحقیق: ........................................................................................................ 8

1-3-1 هدف کلی : ....................................................................................................... 8

1-3-2 اهداف جزئی : ................................................................................................... 8

1-4 سؤالات تحقیق: .......................................................................................................8

1-4-1 فرضیه‌های تحقیق : .............................................................................................. 8

1-5 روش اجرا : ..........................................................................................................9

1-5-1 نوع روش تحقیق : ................................................................................................9

1-5-1-1 روش گردآوری اطلاعات : ...................................................................................9

1-5-1-2 روش‌ها و ابزار تجزیه‌وتحلیل داده‌ها : ...................................................................... 10

1-6 پیشینه تحقیق : ....................................................................................................... 10

1-7 کفر : ................................................................................................................ 12

1-7-1 معنای لغوی : ....................................................................................................13

1-7-2 انکار اصول دین : ..............................................................................................14

1-7-3 معنای اصطلاحی : ............................................................................................. 15

1-7-4 تقابل مفهوم « کفر» با دو مفهوم « ایمان » و « اسلام »: ...................................................16

1-8 ایمان: ................................................................................................................ 16

1-8-1 اسلام : ........................................................................................................... 27

1-8-2 ایمان تصدیقی : ...................................................................................................32

1-8-3 ایمان به خدا: ..................................................................................................... 33

1-8-4 ایمان به لقاءالله و آخرت : ....................................................................................... 34

1-8-5 کمترین حد تصدیق و معرفت برای ایمان : .................................................................... 37

1-9 نقش ولایت در زندگی : ............................................................................................ 38

1-9-1 خروج از ظلمات به نور : .......................................................................................38

1-9-2 رهایی از نوع محرومیت : ..................................................................................... 38

1-9-3 قرار گرفتن در زنجیره و شبکه اولیای الهی: ................................................................. 39

1-9-4 برخورداری از حمایت و نصر : .............................................................................. 39

1-9-5 پیوستن به شبکه ولایت : .........................................................................................40

1-10 نسبت کفر و ایمان : .............................................................................................. 40

1-10-1 نسبت ذکر و ایمان : .......................................................................................... 42

1-10-2 استقرار ایمان در گرایش‌ها : ................................................................................ 43

1-10-3 استقرار ایمان در رفتارها : .................................................................................. 44

1-10-4 استقرار ایمان در موضع‌گیری‌ها : .......................................................................... 45

1-10-5 استقرار ایمان در روابط با مؤمنین : .........................................................................45

1-10-6 استقرار ایمان در دین‌داری و طلب روزی : ................................................................45

1-10-7 استقرار ایمان در ابتلائات : ................................................................................. 47

فصل دوم : اقسام کفر از منظر مذاهب خمسه ........................................................................ 50

2-1 معنای قرآنی کفر : ............................................................................................... 51

2-2 اقسام کفر از منظر متکلمان : ................................................................................... 56

2-2-1 کفر انکار : .....................................................................................................56

2-2-2 کفر جحود : .................................................................................................... 56

2-2-3 کفر عناد : ...................................................................................................... 56

2-2-4 کفر نفاق : ...................................................................................................... 57

2-3 اقسام کفر در کلام امام صادق (علیه‌السلام) : ....................................................................57

2-3-1 کفر جحود : ......................................................................................................57

2-3-2 انکار ربوبیت : ................................................................................................. 57

2-3-3 انکار همراه شناخت : ........................................................................................... 57

2-3-4 کفر عصیان : ................................................................................................... 58

2-3-5 کفر برائت : .....................................................................................................58

2-3-6 کفر نعمت : ....................................................................................................58

2-3-7 کفر مطلق : ....................................................................................................58

2-4 شرک : ............................................................................................................58

2-4-1 فجور : ........................................................................................................ 60

2-4-2 ظلم : ......................................................................................................... 61

2-4-3 اعتداء : ........................................................................................................64

2-4-4 کافر : ........................................................................................................ 66

2-5 اقسام کافران : ...................................................................................................67

2-6 احکام کافر : ..................................................................................................... 67

2-7 وجوه کفر : ....................................................................................................... 68

2-7-1 کفر، برتری‌جویی است : .......................................................................................69

2-7-2 کفران نعمت : ...................................................................................................69

2-7-3 التزام همه‌جانبه : ...............................................................................................70

2-7-4 برائت از کفر : ................................................................................................71

2-7- 5 کفر یعنی پوشانیدن : .......................................................................................... 74

فصل سوم : شرایط و احکام کفر : ................................................................................... 79

3-1 کفر و کافر از دیدگاه فقهای شیعه و اهل سنت: ................................................................ 80

3-1-1 دیدگاه اهل سنت : .............................................................................................. 82

3-1-1-1 کفر در فقه حنفی: ........................................................................................... 90

3-1-1-2 آثار مکتوب فقهی درباره الفاظ کفر : ......................................................................... 91

3-1-2 کفریات در زبان فارسی: ..........................................................................................92

3-1-3 معیارهای تکفیر: ....................................................................................................93

3-2 مباحث مربوط به تکفیر در سال‌های اخیر : ........................................................................94

3-2-1 عبارات کفرآمیز فارسی: .......................................................................................... 96

3-2-2 طبقه‌بندی کفریات زبانی : ..........................................................................................96

3-2-3 اتهام تکفیر به شیعه : ............................................................................................... 97

3-3 موجبات کفر در قرآن : .............................................................................................. 98

3-3-1 کسی که به‌جای خدا، غیر او را برگزیند و یا برای او شریک قرار دهد: ..................................... 99

3-3-2 انکار قرآن: ........................................................................................................ 99

3-3-3 انکار خدا و رسول: ................................................................................................ 99

3-3-4 انکار معجزات و قیامت : ......................................................................................... 99

3-4 الفاظ کفر و بی‌ایمانی در روایات : ..................................................................................... 101

3-4-1 بررسی و تحلیل روایات : ............................................................................................ 102

3-5 مرتب و اقسام کفر مخالفان : ........................................................................................... 103

3-5-1 کفر اهل کتاب: .......................................................................................................104

3-5-2 کفر مرتد : .......................................................................................................... 107

3-5-3 ارتداد صحابه : ...................................................................................................... 110

3-5-4 موضع فقهای شیعه درباره کفر عامه: ............................................................................ 111

3-5-5 فرع انگاری امامت : .............................................................................................. 112

3-5-6 امامت، یک اصل دینی: ........................................................................................... 112

3-6 بررسی و تحلیل اقوال فقها : ......................................................................................... 113

3-6-1 امامت به ‌منزله اصل در مذهب : ................................................................................. 115

الف) اصول اسلام و اصول ایمان: ......................................................................................... 116

ب) اصول دین و اصول مذهب : .......................................................................................... 116

3-7 بررسی اقوال قائلین به اصل مذهب بودن امامت : .................................................................. 116

3-7-1 حکم مستضعفان : ................................................................................................. 116

فصل چهارم : نتیجه‌گیری: ................................................................................................ 118

4-1 نتیجه گیری : ......................................................................................................... 119

4-2 پیشنهادات: ............................................................................................................124

4-3 منابع : ................................................................................................................ 125

چکیده انگلیسی : ............................................................................................................130

معیار اسلام و کفر در قرآن، به‌صورت شفاف بیان‌شده است. از دیدگاه قرآن‌کسی که شعایر اسلام را اظهار نماید و بگوید: 
من مسلمانم، مسلمان است و کسی اجازه تعرّض به او را ندارد.
 قرآن، اظهار اسلام را نشانه مسلمان بودن می‌داند و می‌فرماید: 
“یا أَیهَا الَّذِینَ آم نوا إِذا ضَرَبْتُمْ فِی سَبِیلِ اللهِ فَتَبَینُوا وَ لا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقی إِلَیکُمُ السَّلامَ لَسْتَ مُؤْمِناً ؛ 
ای کسانی که ایمان آورده‌اید، هنگامی‌که درراه خدا گام می‌زنید (و برای جهاد می‌روید) تحقیق کنید و
به خاطر این‌که سرمایه ناپایدار دنیا ( غنائمی) به دست آورید، به کسی که اظهار اسلام می‌کند نگویید مسلمان نیستی (نساء، 94). 

در شأن نزول این آیه آمده است:
پس از بازگشت رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله و سلم) از غزوه خیبر، اسامه بن زید را به همراه جمعی، به‌سوی تعدادی از روستاهای
 یهودی‌نشین اطراف فدک فرستاد تا آنان را به اسلام دعوت کند. 
مردی یهودی به نام “ مرداس بن نهیک “ که از حضور اسامه آگاهی یافت، نزدیکان و اموال خود را در کنار کوه جمع نمود و نزد اسامه آمد،
درحالی‌که می‌گفت: “ أشهد أن لا اله اللَّه و ان محمداً رسول اللَّه “، امّا أسامه او را به قتل رساند.
 پس از بازگشت نزد رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله و سلم) رفت و جریان را به حضرت گفت.
رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله و سلم) به او فرمود: "مردی را کشتی که به لا اله الا اللَّه و انّی رسول اللَّه"، شهادت داد(مجلسی، 1037 ج 22:92). 

اسامه گفت: ای رسول خدا، او برای نجات از کشتن شهادت داد. “ رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله و سلم) 
فرمود: آیا دل او را شکافتی تا آگاهی یابی!

خداوند متعال پیش از این آیه، درباره حفظ جان افراد مؤمن می‌فرماید:
“وَ ماکان لِمُؤْمِن أَنْ یقْتُلَ مُؤْمِناً إِلاّ خَطَأً و مَنْ یقْتُلْ مُؤْمِناً مُتَعَمِّداً فَجَزاؤُهُ جَهَنَّمُ خالِداً فِیها(نساء: 92 و93)
و هیچ مؤمنی را نَسِزَد که مؤمنی را -جز به اشتباه- بکشد. . . 
و هر کس عمداً مؤمنی را بکشد، کیفرش دوزخ است که در آن ماندگار خواهد بود.