نظام و سیاست های آموزشی فرانسه
مأموریت آژانس ملی پژوهش(Anvar)، ارتقاء فرهنگ پژوهش، برقراری ارتباط میان پژوهشگران و موسسات پژوهشی و نیز اجرای پژوهشهای كاربردی است.شایان ذكر است كه دراین راستا، تشكلهایی تحت عنوان(GIP) درجهت تحقق برنامه‌ها و طرحهای پژوهشی مصوب، ایجاد شده كه به سازماندهی مراكز پژوهشی و دانشگاه‌ها می‌پردازند.ازجمله مهمترین این تشكلها میتوان به سازمان Sophia Antipolis درمونپلیه، سازمانSaint-Quentin-en-yvelines و سازمان Cergy-Pontois درپاریس اشاره نمود.هدف دولت از ایجاد چنین تشكلهایی برقراری مشاركت واقعی میان مؤسسات بزرگ علمی‌و دانشگاه‌ها به‌منظور برنامه‌ریزیهای كلان درجهت تطابق با دانش مدرن میباشد.كشورفرانسه پس از ایالات متحده امریكا، ژاپن و آلمان درردیف چهارم كشورهای پیشرفته جهان قرار داشته و 4/2% تولید ناخالص داخلی(PIB) را به مقوله پژوهش و توسعه اختصاص داده است.كشورفرانسه همچنین به تولید 7/4% انتشارات علمی‌جهان و 8/16% انتشارات اتحادیه اروپا مبادرت مینماید.با وجودیكه اغلب موسسات پژوهشی به تامین اعتبار بالغ بر50 درصد فعالیتهای پژوهشی و توسعه ملی مبادرت می‌نمایند، با این حال ، این رقم در كشور فرانسه بر53%، در آمریكای شمالی بر 57% و در ژاپن بر 68% بالغ میگردد.مركز ملی پژوهشهای علمی‌فرانسه(CNRS) با تعداد 18 هزار محقق و پژوهشگر، بزرگترین مركز پژوهشی اروپا محسوب میگردد.گفتنی است كه مركزمذكور به تولید، مدیریت و ارتقاء راندمان فعالیتهای پژوهشی مبادرت مینماید.مركز فوق ازتعداد 300 گروه تخصصی ـ پژوهشی و 1000 گروه پژوهشی عمومی مستقر در دانشگاههای سراسر كشور برخوردار میباشد. مركز ملی پژوهشهای علمی‌فرانسه(CNRS) ، علاوه براجرای پژوهشهای تخصصی خود به اجرای برنامه‌های مشتركی با برخی موسسات پژوهشی دیگر نیز مبادرت مینماید.
2. ترویج زبان فرانسه به عنوان زبان ملی و آموزشی
ترویج زبان فرانسه به عنوان زبان ملی و آموزشی اصلی ترین سیاست آموزشی دولت فرانسه محسوب میگردد.باوجودیكه زبان فرانسه هیچ‌گاه از رواج حال حاضر خود برخوردار نبوده است، با اینحال هیچ‌گاه تا به امروز درمقابل اوج‌گیری توقف ناپذیر زبان انگلیسی كه می‌رود تا به عنوان زبان ارتباطات جهانی مطرح گردد،مورد تهدید واقع نشده است. هدف از اجرای چنین سیاستی مبارزه با زبان انگلیسی نبوده، بلكه مقصود اصلی، حفظ سیستم چندزبانی و چندفرهنگی جهانی دركشور فرانسه میباشد.از جمله مهمترین اقدامات دولت فرانسه در جهت نیل به چنین هدفی میتوان به گسترش همكاریهای میان مدارس‌فرانسوی مستقر درخارج از كشور و مدارس تحت نظارت سیستم آموزشی ملی، افزایش برنامه‌های آموزشی به زبان فرانسه در رسانه‌های سمعی و بصری و حمایت از ابتكارات جامع در این خصوص (راه اندازی رادیوی فرانسوی در صوفیه، رادیو بین‌المللی فرانسه (RFI)،احداث انستیتوهای بین المللی فرهنگی، آموزش زبان فرانسه به‌روزنامه‌نگاران بلغاری و تشویق و ترغیب جوانان فرانسوی به فراگیری زبانهای خارجی در داخل‌كشوردر جهت استقبال ازآموزش زبان فرانسه در خارج اشاره نمود.
3. برقراری همكاریهای بین المللی دانشگاهی
طی سالهای اخیر، دولت فرانسه تلاش عمده ای در جهت ارائه دوره‌های آموزشی تا سطح دیپلم متوسطه به 100 هزار نوجوان فرانسوی در مدارس‌فرانسوی خارج از كشور به عمل آورده است.گفتنی است كه چنین سیاستی با هزینه بودجه سالیانه 5/1میلیارد فرانك صورت می‌گیرد.
به عبارت دیگر، تربیت دانشمندان و محققین فرانسوی از پایة متوسطه تا آموزش عالی در دانشگاه ها و مراكز علمی سراسر جهان، از جمله مهمترین سیاستهای آموزشی دولت محسوب میگردد. از این روی ، اداره‌كل فرهنگی وزارت امور خارجه با اختصاص 500 میلیون فرانك از سال 1994، درجهت نیل به هدف مذكور گام برداشته و به اعطای بیش از18هزار بورسیه تحصیلی و دوره كارآموزی مبادرت نموده است.
4. ارتقاء همكاریهای تخصصی با سایركشورهای جهان
از آنجاییكه تربیت و آموزش سهم عمده ای از دانشمندان فرانسوی، به افزایش درخواست همكاری كشورهای جهان با كشور فرانسه درسطح جهانی منجرخواهد گردید، از اینرو دولت فرانسه به ارائه پیشنهادات همكاری خود در زمینه‌های مختلف آموزشی با سایركشورهای جهان تمركز نموده است.آموزش نیروی انسانی ماهر، برقراری همكاریهای بین المللی آموزشی، استقرار نهادهای حكومتی و قانونی در سایر كشورهای جهان‌و آموزش‌كادرهای اداری ماهر از جمله مهمترین اقدامات دولت فرانسه در جهت نیل به اهداف فوق محسوب میگردد. از این روی،اداره‌كل فرهنگ با همكاری چندین وزارتخانه، تشكیلات اداری محلی، سازمان‌های غیردولتی وشركت‌های تجاری، به اجرای سیاستهای جامعی در این خصوص پرداخته و به ایفای نقش تشویقی و هماهنگ‌سازی درجهت انسجام هر چه بیشتر اقدامات دولت فرانسه مبادرت نموده است.
5. افزایش ابزارهای سمعی و بصری
اجرای سیاست افزایش ابزارهای سمعی و بصری در جهت تثبیت جایگاه امروزی زبان فرانسه و توسعه آن درسطوح بین المللی از جمله مهمترین سیاستهای دولت فرانسه طی سالهای اخیر محسوب میگردد.در این راستا، تلاش دولت درجهت گسترش سریع ابزارهای جدید تكنولوژیك، به ارائه طرح 5 ساله توسعه ابزارهای سمعی و بصری فرانسوی درسایر كشورهای جهان منتهی گردید.راه اندازی خطوط اصلی طرح مذكور، به راه اندازی 2 كانال تلویزیونی فرانسوی(كانال فرانسوی زبان TV5 درجهت ترویج و اشاعه زبان فرانسه و كانال‌فرانسوی بین‌المللی(CFI) به عنوان بانك فرانسوی برنامه‌های آموزشی برای كلیه تلویزیون‌های جهان، منجرگردیده است.
گفتنی است كه كانال تلویزیونی مذكور به پخش برنامه‌های ویژه بینندگان غیرفرانسوی زبان مبادرت نموده و از متد آموزشی با درج زیرنویس و دوبله استفاده مینماید.
6 . ارائه مشاوره تحصیلی و شغلی مناسب به نسل جوان كشور در جهت جایدهی مناسب شغلی به آنان
7. تأكید برگسترش برنامه های آموزش متوسطه علاوه بر آموزش فنی‌و حرفه‌ای، درجهت جبران كمبود نیروی انسانی ماهر
8 . تربیت نخبگان ملی، بدون اتكا به وراثت و ثروت در نهادهای آموزشی
9. أكید بر انتقال دانش نظری، عملی، فرهنگ عمومی و روش استدلالی
10. تأكید بر فرهنگ عمومی به موازات پرداختن به آموزش‌های فنی و حرفه‌ای
توجه به سیاست فوق از جمله مقولات بحث برانگیز در طول تاریخ نظام آموزشی فرانسه بوده است كه همچنان نیز ادامه دارد.این‌گونه بحث‌ها كه ریشه در وفاداری به اصول سه‌گانه جمهوری (برابری، برادری و آزادی) دارد، بر این استدلال استوار است كه (مدارس دولتی) ملزم به جبران كمبودهای آموزشی و غیرآموزشی آندسته از دانش‌آموزانی می‌باشند كه در خانواده، از انضباط، دقت علمی و فرهنگ عمومی بی‌بهره مانده‌اند.
11- تربیت نیروی انسانی ماهر به موازات تلاش در جهت تحقق بخشیدن به برابری فرصت، عدالت اجتماعی و دست‌یابی به فرهنگ عمومی
12- استقرار نظام كارآموزی حرفه‌ای مداوم در جهت تربیت مهندسین و تكنسین‌های حرفه‌ای در خارج از مدارس عالی
13- پرداختن به مطالعاتی با عنوان (پایه‌گذاری و ترسیم آموزش جهانی) به منظور یافتن نوعی متد آموزشی با كیفیت جهانی
برگزاری جلسات مشترك وزارت آموزش عالی با تعدادكثیری از نمایندگان دانشگاههای كشور در سال 1994،منجر به ارائه10پیشنهاد اصلاحی درساختار آموزشی كشورفرانسه گردید. تشویق و ترغیب تعداد24 دانشگاه كشور در جهت افزایش سطح همكاریهای خود با دانشگاههای بزرگ جهان، احداث مؤسسات مستقل آموزشی نظیر گالاتاسرای در استانبول با حمایت 7 دانشگاه فرانسوی و پذیرش متقابل مدارك دانشگاهی 15 دانشگاه‌فرانسوی و 15دانشگاه برزیلی طی سال 1994 از جمله اصلاحات فوق به شمار می آید.
ساختار آموزشی
ساختار نظام آموزشی فرانسه بر مبنای دو محور اصلی (پایداری) و (پویایی) بررسی میگردد. در محور پایداری، سیاستهای آموزشی و قوانین مصوب در جهت دست‌یابی به وضعیت مطلوب آموزشی (پنداره نظام) و در محور پویایی، نوسامانی ساختارها و استقرار زیرساختها، اهداف و عملكرد وضعیت موجود نظام آموزشی كشور مورد توجه قرار گرفته است. محور پایداری بر مفهوم تداوم در حفظ ارزش‌های سه‌گانه جمهوری (برابری، برادری و آزادی) تأكید دارد.
در این محور، تلاش‌های متفكران و مسوولان كشور ظرف مدت بیش از دو قرن پس از انقلاب فرانسه (1995-1789) در قالب سیاستهای عمده آموزشی عرضه گردیده است.محور پویایی و نوآوری نیز كه به معنای تكاپوی وضعیت موجود نظام آموزشی (سیاست‌ها، اهداف، ساختار، كادر و عملكرد آموزشی) است، درجهت پاسخگویی به نیازهای جامعه در حال تحول و دست‌یابی به وضعیت مطلوب آموزشی عنوان گردیده است.به طوركلی میتوان گفت كه نظام آموزشی فرانسه، محصول برهه خاص زمانی است كه با پایداری و پویایی از آغاز انقلاب ملی طی سال1789تاكنون همچنان ادامه داشته است.
گفتنی است كه برهه زمانی فوق نیز خود به سه دوره به شرح ذیل قابل تقسیم میباشد:
- دوره اول (طی سالهای1879-1789): تلاش در جهت نیل به آموزش ابتدایی برای كلیه كودكان واجب‌التعلیم.
- دوره دوم (طی سالهای 1975-1880): تلاش در جهت تحقق آموزش پایه و رایگان تا پایان دوره كالج (رده سنی16 سال) برای كلیه رده‌های سنی
- دوره سوم (طی سالهای2003- 1975): تحقق برنامه‌های آموزش پایه و رایگان تا پایان مقطع متوسطه برای90 درصد از دانش‌آموزان رده‌های سنی ذی‌ربط و فراهم‌سازی امكان برخورداری از آموزش عالی و كارآموزی حرفه‌ای مداوم و جایدهی شغلی برای كلیه متقاضیان فرصت شغلی
مقاطع آموزش پیش دبستانی، آموزش ابتدایی و كالجهای دانشگاهی3 مقطع اصلی آموزشی كشور فرانسه راتشكیل می‌دهند.اكثریت شهروندان فرانسوی درمراكز آموزش متوسطه حضور یافته،دیپلم متوسطه دریافت نموده و برخی دیگر نیز به آموزش فنی و حرفه ای روی می‌آورند.
بالغ بر13میلیون دانش آموز در مدارس كشور فرانسه به تحصیل مبادرت می‌نمایند. نظام آموزشی كشور یكپارچه بوده واین در حالی است كه ساختار حال حاضر آن در خلال دهه های60 و70 دستخوش تغییرات تدریجی گردیده است كه از جمله این تغییرات میتوان به تفكیك مقاطع آموزش ابتدایی ومتوسطه از یكدیگر اشاره نمود.از دهه70 كشور فرانسه از افزایش قابل توجهی در توسعه ورشد نظام آموزش پیش دبستانی برخوردار گردیده است.در این اثنا، با توجه به تغییرات آموزشی كشور، امكان حضوركلیه كودكان گروه سنی 5-3 سال در كلاسهای پیش دبستانی فراهم گردید. از سال 1967، سن حضور دانش‌آموزان در مدارس مقطع آموزش پایه بین رده‌های سنی 16-6 سال تعیین گردیده است. كشور فرانسه با برخورداری از تعداد60 هزار مدرسه ابتدایی، به فراهم سازی تسهیلات آموزشی لازم برای دانش آموزان ، در خلال 5 سال اول آموزش رسمی‌مبادرت نموده است. در3 سال اول آموزش رسمی، آموزش پایه در حوزه مهارتهای پایه (ابتدایی ) ارائه گردیده ودر دو سال باقی مانده دانش آموزان، آموزش‌های لازم را فراگرفته و مدارس ابتدایی را پشت سر می‌گذارند.مقطع آموزش متوسطه نیز خود به دو مرحله متوالی تقسیم می‌گرددكه به نام سیكل یا دوره نامگذاری شده است. تقریباً كلیه كودكان رده‌های سنی11 تا 15 سال در كالج ها حضور می‌یابند. از سال 1975تنها تعداد یك كالج جهت آموزش توانائی‌های مختلط اجتماعی به كلیه دانش آموزان صرفنظر از سطح پیشرف تحصیلی آنان وجود داشته است.پس از گذراندن دوره3 آموزش دانش آموزان به كالج های عمومی، فنی ویا فنی حرفه ای راه یافته كه آنها را برای آزمونهای مكاتبه ای كارشناسی یا مهندسی آماده مینماید. درمقطع مذكور از دانش آموزان رده سنی18 سال ثبت نام بعمل می آید.تصمیم گیریهای آموزشی درخصوص دروس تجدیدی، تعیین كلاسهای بالاترآموزشی،تغییر رشته تحصیلی با روند گفتگوی میان مدارس ( معلمان،كادر اجرائی وپرسنل دستیار)، اولیاء و نمایندگی‌های دانش آموزی صورت می‌گیرد. اگرچه معلمان به ابراز نظرات خود در شوراهای آموزشی مركب از نمایندگان دانش آموزی ،معلمان ووالدین- مبادرت می‌نمایند،با این وجود والدین از حق تقاضای ورود دانش آموزان به مقاطع بالاتر آموزشی و یا تقاضای تكرار سال تحصیلی گذشته برخوردار می‌باشند. دركلیه مدارس كشور،مشاوران متخصصی در جهت ارائه خدمات مشاوره به دانش آموزان،والدین ومعلمان در راستای برطرف سازی مشكلات آموزشی پیش روی دانش آموزان،در نظر گرفته شده است .در حال حاضر فرم3 (سال آخر كالج ) نقطه آغازین آموزش كالج میباشد كه طی آن دانش آموزان در خصوص برخی از موضوعات مورد علاقه خود به مطالعه پرداخته و به تعیین رشته تحصیلی مبادرت می‌نمایند.
اكثریت قریب به اتفاق دانش آموزان كشور فرانسه در مدارس تحت نظارت وزارت آموزش ملی آموزش می‌بینند. با این وجود درحدود 100 هزار دانش آموزان مواجه با معلولیتهای مختلف جسمانی، در مدارس استثنایی و تحت حمایت وزارت بهداشت و بالغ بر200 هزار دانش آموز در كالجهای كشاورزی به تحصیل مبادرت می‌نمایند. در مجموع بالغ بر300 هزار دانش آموز رده سنی بالای16 سال تحت دوره‌های كار آموزی- قرار گرفته اند.
همگام با نظام آموزشی عادی كشور، كلاسهای تخصصی تطبیق یافته در نظر گرفته شده است كه نقطه مشترك و اتكاء آنها مدارس ابتدایی ومتوسطه میباشد. برخی از برنامه‌های آموزشی من جمله برنامه آموزشی(CLIS) نیز به عنوان پلی در جهت باز گرداندن دانش آموزان به نظام آموزشی و برنامه آموزشی (SEGPA)به منظور ارائه آموزش‌های فنی وحرفه ای عمومی به كودكان ونوجوانانی كه بنا به علل روانشناختی،عاطفی یا رفتاری با مشكلاتی در حوزه آموزش مواجه می‌باشند، ارائه میگردد.همچنین برنامه‌های آموزشی مشابه برنامه‌های فوق، در مدارس خاص در نظر گرفته شده است،كه از آن جمله میتوان به مدارس تحت پشتیبانی ونظارت وزارت بهداشت اشاره نمود. هدف ارائه برنامه‌های آموزشی فوق ارتقاء توانایی‌های با القوه دانش آموزان میباشد. مدارس تحت نظارت وزارت آموزش ملی ممكن است عمومی‌یا خصوصی باشند. گفتنی است كه مدارس خصوصی بالغ بر 15% از دانش آموزان مقطع آموزش ابتدایی و20 % از دانش آموزان مدارس مقدماتی متوسطه را تحت پوشش قرار داده اند. اكثریت مدارس خصوصی كشور در زمره مدارس كاتولیك بوده و با دولت قرارداد آموزشی منعقد می نمایند.
آموزش پیش دبستانی
حضور در دوره‌های آموزش پیش دبستانی در كشور فرانسه اختیاری و رایگان بوده وبه منظور آموزش كودكان رده های سنی 5-2 سال در نظر گرفته شده است. شایان ذكر است آندسته از كودكانی كه تا روز اول سال تحصیلی مدارس به سن 2 سالگی رسیده باشند، مورد پذیرش واقع می‌گردند اقداماتی نیز در خصوص اولویت احداث مدارس مذكور در نواحی محروم اجتماعی كشور صورت گرفته است.
كودكان رده سنی 2سال(حدود 40% ) منحصرا در چارچوب مدارس و ظرفیت كلاسهای آموزشی موجود و كلیه كودكان رده سنی3سال مورد پذیرش قرار می‌گیرند و این در حالیست كه در سال1960 میلادی تنها 36% از كودكان فرانسوی مورد پذیرش مراكز آموزش پیش دبستانی قرار گرفتند. هدف غائی وزارت آموزش و پرورش، پژوهش و فن‌آوری فرانسه از ارائه دوره‌های آموزش پیش دبستانی، ارتقاء توانمندیهای كودكان، در جهت شكل دهی به شخصیت اجتماعی آنان میباشد. از سال 1995 میلادی، طرح آموزش واقعی پیش دبستانی با اهداف دقیق و كارآموزان متبحر به‌اجرا گذارده شد. درتمام مدت 26 ساعت آموزش در هفته، آموزش زبان از امتیاز ویژه ای برخوردار بوده و تسلط شفاهی و آشنایی با نوشتار،تقویت قدرت احساس، تخیل و قدرت خلاقیت دانش آموزان از طریق پرداختن به آموزش هنری توسعه می‌یابد.گفتنی است كه بالغ بر20هزار مركز آموزش پیش دبستانی به ثبت نام از بیش از2میلیون كودك فرانسوی مبادرت می‌نمایند. در صورت عدم وجود كلاسهای پیش دبستانی،كودكان رده سنی 5 سال به كلاسهای آمادگی و مدارس ابتدایی پیوسته و به چرخه آموزش ابتدایی ومقدماتی وارد می‌گردند.از آنجاییكه كشور فرانسه از تجربه فراوانی در ارائه آموزش پیش دبستانی به كودكان برخوردار میباشد، از این روی بیش از99% كودكان رده سنی3 سال در این مدارس حضور می‌یابند. رقم مذكور درخصوص كودكان رده سنی2سال بر2/ 35 % بالغ میگردد.تحصیل در مدارس عمومی‌پیش دبستانی رایگان میباشد واین در حالیست كه مراكز خصوصی به اخذ شهریه تحصیلی مبادرت می‌نمایند. مدارس عمومی‌پیش دبستانی نیز توسط شهرداری ها احداث و اداره می‌گردند. طبق قانون اصلاحیه آموزشی مصوب15جولای1989و قانون مصوب 1975كلیه كودكان فرانسوی رده سنی3 سال از امكان حضور در مهدهای كودك برخوردار می‌باشند.علاوه بر این قانون مصوب6 سپتامبر 1995 نیز كه در خصوص نمایش ساختار و نحوه عملكرد مهدهای كودك تصویب گردیده بر تقویت خصیصه‌های بالقوه كودكان، به فعل در آوردن آن در جهت شكل گیری شخصیت آنان و فراهم آوردن بهترین امكانات در جهت موفقیت كودكان در مدارس ویادگیری بیشتر تأكید دارد.
149